Լեզվական աշխատանք

308. Տրված նախադասություններից հերթով բառեր հանի՛ր այնպես, որ ամեն անգամ պահպանվի նախադասությունը:

            Օրինակ՝

Տիրակալն իր սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը հիշեց:
Հիշեց:

            Ամառային արեգակը շիկացրեց բազմահարկ տների պատերը:
Ամառային արեգակը շիկացրեց տների պատերը:
Արեգակը շիկացրեց տների պատերը:
Արեգակը շիկացրեց պատերը։
Արեգակը շիկացրեց։
Շիկացրեց։
            Հետո այդ հսկայական արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Հետո այդ արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Հետո արձանը տեղափոխեցին գետափ։
Արձանը տեղափոխեցին գետափ։
Արձանը տեղափոխեցին։
Տեղափոխեցին։
            Հռչակավոր ճարտարապետի հանճարը միայն ճարտարապետությամբ    չսահմանափակվեց:
Ճարտարապետի հանճարը միայն ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Ճարտարապետի հանճարը ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Հանճարը ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Չսահմանափակվեց:
            Սերունդները երկար հիշեցին նաև այդ մեծ գիտնականին:
Սերունդները երկար հիշեցին այդ մեծ գիտնականին:
Սերունդները երկար հիշեցին այդ գիտնականին:
Սերունդները երկար հիշեցին գիտնականին:
Երկար հիշեցին գիտնականին:
Երկար հիշեցին։
Հիշեցին։
          Աշխարհը հնազանդորեն փռվեց Ալեքսանդրի ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը հնազանդորեն փռվեց ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը փռվեց ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը փռվեց ոտքերի առաջ։
Փռվեց ոտքերի առաջ։
Փռվեց առաջ։
Փռվեց։

309. Յուրաքանչյուր նախադասության մեջ թո՛ղ այնպիսի մի բառոր նախադասությունը պահպանվի:

            Դու շատ հեռվից եկար։
Դու հեռվից եկար։
Դե եկար։
Եկար։
            Մենք արդեն հուսահատ սպասում էինք:
Մենք հուսահատ սպասում էինք։
Մենք սպասում էինք։
Սպասում էինք։
            Դուք պայմանը մոռացե՞լ էիք:
Պայմանը մոռացե՞լ էիք:
Մոռացե՞լ էիք:
            Ի՜նչ լավ ժամանակ հասար:
Լավ ժամանակ հասար:
Լավ հասար։
Հասար։
            Անտա՛ռ, ուրա՛խ խշշաց աշնան քամուց:
Անտա՛ռ, խշշաց աշնան քամուց:
Անտա՛ռ, խշշաց քամուց:
Անտառը խշշաց։
Խշշաց։
            Նա քեզ կանչում է:
Քեզ կանչում է:
Կանչում է:
            Դու ինչո՞ւ չես լսում:
Ինչո՞ւ չես լսում։
Չես լսում։
Լսում։

312. Ստորոգյալն ինչո՞ւ է նախադասության գլխավոր անդամ:
Ստորոգյալն նախադասության գլխավոր անդամն է, որովհետև եթե չլիներ ստորոգյալը նախադասությունը չէր կարող կազմվել։

313. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Շները հաչում են:
            Մարդ անցավ:
            Մեքենան սլանում էր:
           Ընկերներդ կանչեցի՞ն:

Եզակիի դեպքում գործողություն է կատարուն մեկ գոյական, իսկ հոգնակիի դեպքում մի քանի գոյական։

314. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Երբ շոգ է լինում, փիղը կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, հետո էլ ավազ է ցանում վրան, իբրև սրբիչ: Փղերը հոտերով են շրջում: Նրանց առաջնորդում է ծեր ու իմաստուն փիղը: Հոտոտելիս նրանք բարձրացնում են կնճիթները: Իսկ հենց որ կնճիթները թշնամու հոտ են առնում, նրանց տերերն անաղմուկ հեռանում, ասես գետնի տակն են անցնում: Այդ վիթխարի, ուժեղ կենդանին ոչ մի թշնամի չունի, բացի մարդուց:

Եզակիի դեպքում գործողություն է կատարուն մեկ գոյական, իսկ հոգնակիի դեպքում մի քանի գոյական։

315. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Տղան համարձակ առաջ եկավ: Օրերն ամառանոցում արագ ու հետաքրքիր են անցնում: Ծովափի ժայռերին թառել են սպիտակ թռչուններըՈստիկանները այդ տանը մի իսկական գազանանոց հայտնաբերեցին: Մարդիկ կարող են հիսուն ձևով «այո» ասել, բայց այդ բառի գրության միայն մեկ ձև կա: Այդ լճի ջուրը երբեք չի սառչում: Մաքուր, անձրևից դեռ թաց փողոցում դատարկ էր: Հավանաբար մարդիկ քնած էին:

316. Փակագծում տրված բայերը եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (ո՞ր դեպքում հոգնակի գրեցիր):

            Փղի համար կնճիթր շատ կարևոր է: Նա դրանով է ուտում ու խմում: Ձագը մոր ետևից վազում է՝ կնճիթով նրա պոչը բռնած: Փիղ ծնողները կնճիթով «ապտակում» են չարաճճի ձագուկին, որը սովորաբար փոքր ավտոբուսի չափ է լինում:

            Երբ փիղն ընկնում է փոսը կամ խճճվում թակարդում, մյուս փղերը մեկնում են կնճիթներն ու նրան օգնում են: Փիղն առանց կնճիթի չի կարող ապրել, բայց աֆրիկյան սավաննաներում հանդիպել են կնճիթից զրկված փղեր: Այդպիսի փղերին ընկերներն են կերակրում: Փղերն իրենց վիրավոր կամ հիվանդ ընկերոջը չեն լքում:
            Վաղուց ի վեր Հնդկաստանում փիղն ու մարդը բարեկամություն են անում: Խելացի ու հասկացող կենդանիները ոչ միայն ծանր աշխատանք են անում ու կատարում մարդու հանձնարարությունները, այլև, որպես հոգատար դայակներ, խնամում են երեխաներին: Պապը, հայրն ու թոռը կարող են նույն փղի «սաները» լինել. չէ՞ որ փղերը երկար են ապրում՝ յոթանասունից ութսուն տարի:

Գրեցի հոգնակի երբ գործողությունը կատարեցին մի քանի գոյական։

Լեվական աշխատանք

Նախադասության գլխավոր անդամներ

300. Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն համապատասխան բառեր կամ բառակապակցություններ գրելով՝ նախադասություններ ստացի՛ր:

            Ո՞վ ի՞նչ արեց:
Կատուն կերավ։
            Ի՞նչը ի՞նչ եղավ:
Դուռը բացվեց։
            Ովքե՞ր ի՞նչ են անում:
Երեխաները ուտում են։
            Ինչե՞րը ի՞նչ են լինում:
Աթոռները վնասվում են։
            Ո՞վ ո՞վ է:
Սոնան դասղեկ է։
            Ի՞նչը ինչպիսի՞ն է:
Կատուն խելացի է։

301. Նախադասության մեջ կետերը փոխարինի՛ր մի բառով, որ երևա, թե ով է գործողությունը կատարում։

Եվան  նորից մտախոհ նստեց:
Աննան  բոլորից արագ է վազում:
Մայրիկը խիստ ուսուցիչ է:
Շունը  իմ մոտ ընկերն է:
Միան կատակասեր ու ժպտերես աղջիկ է:

303. Կետերի փոխարեն մի բառ գրի՛ր, որն ընդգծված բառի հետ պատասխանի ի՞նչ է անում, ի՞նչ է լինում, ո՞վ է, ի՞նչ է, ո՞րն է կամ ինչպիսի՞ն է հարցին:

            Օրինակ՝
Գայլը ոռնում է:
Ճռռացողը դռնակն էր:
Այգին դեղին է:

       Կակաչը ծաղիկ  է:
            Ես ուտում եմ:
            Մտնողը խոսում է:
            Կաթիլը կապույտ է:
            Ընկերս դամբուլ է:
            Եղանակը արևոտ է:
            Իմ ծննդավայրը Երեվանը  է:

304. Նախադասության մեջ կետերի փոխարեն գրի՛ր մի բառ, որն ընդգծված հատկանիշը վերագրի առարկային:
            Փուչիկը գունավոր է:
            Անձրևը հորդ է:
            Դուք գեղեցիկ  եք:
            Նա բարի է :
            Կինը երիտասարդ է:
            Երկինքը մաքուր է:

305. Կետերի փոխարեն մի բառ գրի՛ր, որը նախադասության ընդգծված բառին վերագրվող հատկանիշ արտահայտի:

            Օրինակ՝
Եղնիկը զգուշավոր է:
Դու աշակերտ ես:

Տերևը կանաչ է:
Ես աշակերտ  եմ:
Մեր բակը գեղեցիկ է:
Ջրի թագավորությունը հարուստ է:
Արևը հսկա  է:
Այս տարին ուրախ է:

306. Տրված առարկաներին երկուական հատկանիշ վերագրի՛ր: Ստացված նախադասությունների մեջ գրածդ բառը կամ արտահայտությունն ինչպե՞ս կանվանես:

            Օրինակ՝
Օր – Օրը պայծառ է: Օրը մթնեց:
          Նկար, թիթեռ, անտառ, քույր, ճամփորդ:
Նկարը գեղեցիկ է։-Նկարը տգեղանում է։
Թիթեռը փոքրիկ է։-Թիթեռը  թրչում է։
Անտառը մեծ է։-Անտառը վառվում  է։
Քույրը շատախոս է։-Քույրտ գեղեցկուհի է։
Ճամփորդը քայլում է։-Ճամփորդ մոլորվեց։

307. Փորձիր բացատրել, թե ինչո՞ւ են նախադասությունների մեջ ընդգծված բառերն անվանում ստորոգյալ (ստորոգել նշանակում է հայտնել, տրամաբանորեն ինչոր բան վերագրել առարկային, առարկայի մասին եղածը հաստատել):

            Վաղուց արդեն սարերը կանաչ են:
Սարերը կանաչել են։
            Նրա ծիծաղն անգամ սիրելի է:
Ծիծաղը սիրելի է։
            Արագիլը ճնճղուկի ձագերին պաշտպանում էր օձից:
Արագիլը պաշտպանում էր օձերից։
            Արագիլը հավատարիմ թռչուն է:
Արագիլը թրչուն է։
            Այդ թռչունի հայրենիքը մեր բակի ծառն է:
Այդ թրչունի հալրենիքը ծառն է։
            Հորեղբայրը դժվար ճանապարհով էր եկել:
Հորեղբայրը դժվար է եկել:
            Ցերեկները սովորաբար մի քիչ քնում է:
Նա քնում է։
            Ամպերը գունդ-գունդ կուտակվել էին:
Ամպը կուտակվել է։

Ես իմ անուշ Հայաստանի

Առաջադրանքներ

  1. Բանաստեղծությունն ուշադիր կարդա և որոշիր, թե ում կամ ինչին է նվիրված այն։ Պատասխանդ հիմնավորիր։
    Բանաստեղծությունը նվիրված է Հայաստանին, որովհետև բանաստեղծությունը պատմում է Հայաստանի մասին։
  2. Բանաստեղծությունից դուրս գրիր այն տունը, որն ամենից շատ է քեզ հոգեհարազատ և բացատրիր, թե ինչո՞ւ է այդպես։
    Իմ կարոտած սրտի համար ոչ մի ուրիչ հեքիաթ չկա,
    Նարեկացու, Քուչակի պես լուսապսակ ճակատ չկա,
    Աշխարհ անցիր, Արարատի նման ճերմակ գագաթ չկա,
    Ինչպես անհաս փառքի ճամփա` ես իմ Մասիս սարն եմ սիրում:

    Ինձ շատ է դուր գալիս այս քառատողը ,որովհետև այս քառատողը նկարագրում է Մասիս սարը և Նարեկացուն։
  3. Գտիր այն տողերը, որտեղ քո կարծիքով բանաստեղծը խտացնում է իր ասելիքը։
    Ուր էլ լինեմ – չեմ մոռանա ես ողբաձայն երգերը մեր,
    Չեմ մոռանա աղոթք դարձած երկաթագիր գրերը մեր,
    Ինչքան էլ սուր սիրտս խոցեն արյունաքամ վերքերը մեր,
    Էլի ես որբ ու արնավառ իմ Հայաստան յարն եմ սիրում:

    Իմ կարծիքով այս քառատողն է։
  4. Բանաստեղծությունից դուրս գրիր քեզ համար անծանոթ բառերը, բառարանով դրանք բացատրիր և դրանցով նախադասություններ կազմիր։
    Արնանման-կարմիր
    անհյուրընկալ-Ոչ հյուրասեր

    Այս արնանման վարդերի փունջը անկրագրելի շքեղ է։
    Իմ ծանոթներից մեկը անհյուրընկալ է ոչ էլ բարի։
  5. Փորձիր բացատրել․ Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում — ինչո՞ւ է լարը լացակումած։

    Լարը լացակումված էր, քանի որ սազը վրա միայն տխուր երգեր էին երգում։
  6. Բանաստեղծությունից դուրս գրիր 8 բարդ բառ և դրանց արմատներից մեկով կազմիր մեկական նոր բառ։
    արևահամ-քաղցրահամ
    ողբանվագ-նվագարան
    արնանման-քաղցրարյուն
    հեզաճկուն-դյուրաճկուն
    վիշապաձայն-բառձրաձայն
    ողբաձայն-ձայնավոր
    երկաթագիր-գիրք
    արնավառ-արնաքամ
  7. Բանաստեղծությունից դուրս գրիր հետևյալ բառերի հոմանիշները՝ քմանաչա, հոտ-բույր
    նազելի-հեզաճկուն
    մաքուր-ջինջ
    ձյունամրրիկ-բուք
    սպիտակ-ճերմակ
    քմանաչա-սազ
  8. Բանաստեղծությունից դուրս գրեք 10 ածական և դրանցով բառակապակցություններ կազմեք։
    անուշ-անուշ բույր
    արևահամ-արևահամ մրգեր
    հին-հին տուն
    ողբանվագ-ողբանվագ երգեր
    լացակումած-լացակումած երեխա
    արնանման-արնանման վարդեր
    հեզաճկուն-հեզաճկուն պարեր
    մուգ-մուգ պատեր
    ջինջ-ջինջ ջրեր
    լուսե-լուսե հայացք

Ալիսը հայելու աշխարհում

գլուխ 6 Պստլիկ Հաստլիկը

Այնուամենայնիվ, ձուն գնալով ը ե ընդունեց։ Եվ ծանում I և վերջապես մարդկային կերպարանք երբ Ալիսը մի քանի քայլ առաջացավ, տեսավ, որ ձուն ունի աչքեր, քիթ ու բերան: Իսկ ավելի մոտենալով հասկացավ, որ իր տեսածը ՊՍՏԼԻԿ ՀԱՍՏԼԻԿՆ Է”:-Հենց նա է, որ կա, — ինքն իրեն ասաց Ալիսը, — այն պես համոզված եմ, կարծես անունը գրված լինի դեմքին:Նրա հսկայական դեմքին այդ բառը հարյուր անգամ կգրվեր: Պստլիկ Հաստլիկը թուրքի նման նստել էր բարձր պատին: Պատն այնքան նեղ էր, որ Ալիսը զարմացավ, թե նա ինչպես է տեղավորվել և ինչպես է պահում հավասա րակշռությունը: Հայացքը հեռուն հառած՝ նա ուշադրության անգամ չէր արժանացնում աղջկան:Ալիսին թվաց, թե իր տեսածը Պստլիկ Հաստլիկի խրտվիլակն է:— Ինչքան նման է ձվի, — բացականչեց Ալիսը և ձեռքերը պատրաստ պահեց՝ բռնելու Պստլիկ Հաստլիկին, որովհետև ամեն վայրկյան սպասում էր նրա ընկնելուն:

Ալիսը հայելու աշխարհում

գլուխ 5 Բուրդն ու ջուրը

Այս խոսքի վրա նա բռնեց գլխաշորը և նայեց շուրջը՝ հուսալով տեսնել տիրոջը։ Քիչ անց երևաց Սպիտակ Թա- գուհին։ Նա անտառով մեկ կատաղի վազում էր՝ թևերը տա- րածած, կարծես սավառնում էր: Ալիսը զուսպ, բայց քաղա- քավարի ընդառաջ գնաց։Լավ է, որ այստեղ էի։— Նա Թագուհու ուսին գցեց գլխաշորը։Սպիտակ Թագուհին անօգնական ու վախեցած նայեց նրան ու շարունակեց կիսաձայն կրկնել ինչ–որ մի նախա- դասություն, որից Ալիսը տարբերեց հետևյալ բառերը՝ հաց ու կարագ, հաց ու կարագ։ Նա հասկացավ, որ Թագուհին տրամադրություն չունի, ուստի առաջին խոսողը ինքը եղավ և բավական երկչոտ ձայնով դիմեց նրան.Թույլ կտաք ձեզ հարցնել…Դե, այո, եթե դա հագցնել ես անվանում,— պա- տասխանեց նա,— բայց իմ կարծիքն այլ է։Ալիսը մտածեց, որ հարմար չէ խոսքի հենց սկզբից վիճաբանության մեջ մտնել և ժպտալով առաջ անցավ.

Ալիսը հայելու աշխարհում

գլուխ 4 Չրըխկն ու Դրըխկը

Նրանք կանգնել էին ծառի տակ՝ ձեռքերը դրած մի յանց ուսի։ Ալիսն անմիջապես տարբերեց նրանց, որով յանց, դրանցից մեկի օձիքին ասեղնագործած էր «2», իսկ մյուսի օձիքին՝ «Դ» տառը։ «Երևի մնացած տառերն էլ օձիքի հետևում են», — մտածեց Ալիսը։Եղբայրներն այնքան անշարժ էին, որ Ալիսին թվագ թե արձաններ են: Նա փնտրում էր՝ արդյոք նրանց օձիքնե րին «ՐԸԽԿ» չկա գրված, երբ հանկարծ ուժգին ցնցվեց «Դ»–ի ձայնից։— Եթե դու կարծում ես, որ մենք մոմից ենք պատրաստ- ված, ուրեմն պետք է վճարես: Մոմից պատրաստված մարդ- կանց երբեք անվճար չեն դիտում, երբե՛ք:Եվ ընդհակառակը,— շարունակեց «Չ»-ն, – եթե կարծում ես, որ մենք կենդանի մարդիկ ենք, ուրեմն պետք է խոսես մեզ հետ:Ներեցե՛ք, ներեցե՛ք,— շշնջաց Ալիսը։ Նրա գլխում ժամացույցի զարկերի պես դեռևս հնչում էին հին երգի բա- ռերը, և հազիվ զսպեց իրեն, որ բարձրաձայն չարտասանի

1 3 4 5 6 7 83