1. Ի՞նչ գիտեք բակտերիաների և սնկերի մասին: Ի՞նչ օրգանիզմներ են դրանք:Բակտերիաներ: Մանրէներն այնքան փոքր են, որ անզեն աչքով տե­սանելի չեն: Դրանք տեսանելի են դառնում միայն խոշորացնող սարքերի օգնությամբ:Դրանք պարզունակ միաբջիջ օրգանիզմներ են, որոնք սնվում, շարժվում, կիսվում և բազմանում են, օժտված են նաև այլ հատկություններով:
   
2. Ո՞վ է բացահայտել բակտերիաները, ի՞նչ սարքի օգնությամբ:Հոլանդացի վարպետ և բնագետ Անտոնի վան Լևենհուկը, այդպիսի մի պարզ սարք ստեղծելով, բացահայտեց մանրէները: Մանրէների մի մեծ մասը բակտերիաներն են: 
   
3. Ինչի՞ հաշվին են բակտերիաները պաշտպանվում միջավայրի անբենպաստ գործոններից:Բակտերիաները տարբեր ձևի են՝ ցուպիկաձև, գնդաձև, ստորակետաձև, պարուրաձև և այլն: Այդ ձևն ապահովվում է որոշա­կի լավ արտահայտված արտաքին կառույցով, որը շրջապատում է բակ­տերիան:  օրինակ՝ սուր առարկաներից, բարձր ջերմաստիճանից կամ ճնշումից, քիմիական տարբեր նյութերից: Բակտերիաները շատ կայուն են:
   
4. Բակտերիաների սնման ի՞նչ եղանակներ գիտեք:
   Բակտերիաներն ունեն սնման տարբեր եղանակներ. մի դեպքում իրենք են առաջացնում օրգանա­կան նյութեր, մյուսում՝ օգտվում են պատրաստի նյութերից: Հո­ղում բակտերիաները շատ են (1 գրամ հողում կարող են գտնվել միլիոնավոր բակտե­րիաներ):
   
5. Ինչո՞ւմն է բակտերիաների դերը բնության մեջ և մարդու կյանքում:Բակտերիաների մի մասը մեծ օգուտ է տալիս բնությանը: Դրանք նպաստում են որոշ բույսերի աճին և զարգացմանը, կենդանիների և մար­դու սննդառությանը։ Սակայն բակտերիաների մյուս մասը փչացնում է տարբեր պիտանի առարկաներ, բույսերում, կենդանիներում և մարդու օր­գանիզմում առաջացնում տարբեր հիվանդություններ: Այդ բակտերիանե­րը վնասակար են:
6. Ի՞նչ գիտեք սնկերի և ծառերի փոխադարձ կապի մասին:

Սնկերը մեծ դեր են կատարում բնության մեջ: Սնկերի մի մասն ապ­րում է ծառերի տակ, ծառերի արմատներին մոտ և փոխազդում նրանց հետ՝ տալով և ստանալով պիտանի նյութեր, օգնելով մեկր մյուսի աճին և զարգացմանը: Դա օգտակար կապ է:

1. Որո՞նք են ուտելի սնկերը: Իսկ որո՞նք են թունավոր:

Գլխարկավոր սնկերի թվում կան ուտելի սնկեր: Դրանցից են սպիտակ սունկը, կեչասունկը, յուղասունկը, շամպինիոնը, աղվեսասունկը:

Սակայն կան այնպիսիները, որոնք թունավոր են և վնաս են հասցնում բույսերին և կենդանիներին, մարդուն: Որոշ սնկեր հարուցում են նաև տար­բեր հիվանդություններ:

1. Հետաքրքրվեք բակտերիաներով և սնկերով հարուցված հիվանդութ­յունների և դրանք կանխարգելելու միջոցառումների մասին:
2. Հիվանդածին բակտերիաներ կա­րող են տարածվել բերանում, հան­գեցնել բորբոքման: Այդ պատճա­ռով խորհուրդ է տրվում ամեն օր մաքրել ատամները: Ին­չո՞ւ, փորձեք հասկանալ և բացատ­րել:Ատամները պետք է լվանալ ամեն օր, որպեսզի ոչնչանան հիվանդածին բակտերիաները, չբազմանան բերանում և շնչափողով չներթափանցեն մեր օրգանիզմ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է եղանակը:Երբ օրինակ՝ ամպերը ցրվում են, արև է գալիս ,կամ անձրև է գալիս։ Այդ լինում է եղանակը։
2. Ինչո՞ւ երկրագնդի տարբեր մասերում տարբեր եղանակ է:Երկրագնդի տարբեր տեղերում տարբեր եղանակ է ,քանի որ երկրի տարբեր մասերում տարբեր խոնավություն կա։
3. Ի՞նչ է նշանակում եղանակի կանխատեսում: Ինչո՞ւ է դա անհրաժեշտ:Եղանակի կանխատեսում կարևոր է, քանի որ այն կախված է մարդու գործունեություներից։ Կարող է պատահի անձրև գալ և մարդու նպատակը , որը ուզում էր անել փչանա։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ե՞րբ է օդը համարվում ջրային գոլոշիներով հագեցած:Այն դեպքում, երբ օդում առկա գոլորշիների քանակը տվյալ ջերմաս­տիճանում հասնում է առավելագույնի և այլևս գոլորշիների նոր քանակ չի կարող ընդունել, գոլորշին համարում են հագեցած:
2. Ի՞նչ է օդի բացարձակ խոնավությունը:Օդի բացարձակ խոնավությունը կախված է ջերմաստիճանից։ Այդ ցույց է տալիս թե գոլորշին որքան է մոտ հագեցած լինելուն:
3. Ի՞նչ է բնութագրում օդի հարաբերական խոնավությունը:
4. Ի՞նչ է խոնավաչափը, ի՞նչ սկզբունքով է աշխատում:Ավելի կիռարականը մազային խոնավաչափը, որը երբ խոնավ է մազը երկարում է, իսկ երբ չորանում է այն կարճանում է։
5. Ի՞նչ տարբերություն կա ամպի ու մառախուղի միջև:Ամպը և Մառախուղը երկուսնել ջրի մանր կաթիլների կուտակումներից են։ Ամպը գտնվում է Մթնոլորտի վերևը, իսկ Մառախուղը գտնվում է ներքևը։
6. Թվարկեք և բնութագրեք ամպերի տեսակները:Ամպերը լինում են տասնյակ տեսակներ։ Սակայն այն բաժանվում է երեք հիմնական խմբի, Կույտավոր, Շետրավոր, Փետրավոր։Կույտավորը առաջացնում է կարկուտ, Շերտավորը առաջացնում է Ձյուն, իսկ Փետրավորը տեղումներ չի առաջացնում։

Երկրի մակերևույթի վրա թափվող մթնոլորտային տեղումների մի մասը ներծծվում է, մի մասը գոլորշանում, իսկ մնացածը սկսում է հոսել փոքր առվակների տեսքով, որոնք, միանալով իրար, կազմում են գետակներ և գետեր:
Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը:
Երկրի մակերևույթի այն ձգված գոգավորությունը, որի ցածրադիր մասով հոսում է գետը, կոչվում էգետահովիտ, իսկ գետահովտի ամենացածր մասը՝ հուն:

Այն տեղը, որտեղից սկիզբ է առնում գետը, կոչվում է ակունք: Ակունք կարող են լինել աղբյուրը, լիճը: Օրինակ’ Սևանա լիճը Հրազդան գետի ակունքն է:
Այն տեղը, որտեղ գետը թափվում է մեկ ուրիշ գետի, լճի, ծովի մեջ, կոչվում է գետաբերան: Օրինակ’ Հրազդանի գետաբերանն Արաքս գետն է:
Գլխավոր կամ մայր գետին աջից ու ձախից միացող գետերը, գետակները, առվակները կոչվում են վտակներ:
Գետերը լինում են լեռնային և հարթավայրային:
Լեռնային գետերին բնորոշ են նաև սահանքները և ջրվեժները, որոնք նույնպես առաջանում են ջրի քայքայիչ աշխատանքի հետևանքով:

Սահանքները գետի հունի ծանծաղ, քարքարոտ տեղամասերն են, որոնք վտանգավոր են նավարկության համար:
Ջրվեժները գետի հունի խզված, աստիճանակերպ տեղամասերն են, որտեղից ջուրը գահավիժում է ներքև: Աշխարհի ամենաբարձր ջրվեժը’ Անխելը, ունի 1054 մ բարձրություն և գտնվում է Հարավային Ամերիկայում: Մեր երկրում հայտնի ջրվեժներից են Ջերմուկը (60 մ), Շաքին (18 մ):
Գետերի սնումը: Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը: Անձրևաջրերով սնվող գետերից հայտնի են Ամազոնը, Կոնգոն: Ձնհալքային սնում ունեն Օբը, Ենիսեյը: Սառցադաշտերի հալոցքային ջրերից են սնվում բարձր լեռնային գետերը Ամուդարյա, Սիրդարյա: Ստորերկրյա սնմամբ գետերը հիմնականում գտնվում են հրաբխային շրջաններում և համեմատաբար փոքր են: Տիպիկ ստորերկրյա սնմամբ գետ է Սև ջուրը`Հայաստանում:
Ամեն տարի նույն սեզոնին, որոշակի ժամանակով, գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում: Օրինակ` Հայաստանում գետերը հորդանում են գարնանը:
Գետի ջրի մակարդակի հանկարծակի, կարճատև բարձրացումր` տեղատարափ անձրևներից կամ ինտենսիվ ձնհալքից, կոչվում է վարարում:
Չորային շրջաններում, շատ հաճախ, վարարման հետևանքով գետի ջրի մեջ ավելանում է կոշտ նյութի քանակը, և առաջանում է սելավ: Վարարումներ և սելավներ շատ են դիտվում նաև Հայաստանում` պատճառելով մեծ վնասներ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է քամին: Ինչպե՞ս է առաջանում:Քամին առաջանում է Մթնոլորտային բարձր ճնշման վայրից օդի զանգվածը տեղափոխվում է ցածր ճնշման վայր։
2. Քամու ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Որո՞նք են բնորոշ Հայաստանի տարածքին:Քամու տեսակներից են բրիզներ, լեռնահովտային քամիներ, մուսսոններ, պասսատներ:
3. Ինչո՞վ են բրիզները տարբերվում մուսսոններից: Բրիզների և լեռնահով­տային քամիների մուսսոններն ընդգրկում են տա­րածքներ մայրցամաքների և օվկիանոսների միջև:
4. Ինչո՞ւ պասսատները չեն փոխում իրենց ուղղությունը:պասսատները չեն փոխում իրենց ուղությունը , քանի որ արևադարձային լայնություննե­րում մթնոլորտային ճնշումն ամբողջ տարվա րնթացքում միշտ բարձր է, իսկ հասարակածային լայնություններում՝ միշտ ցածր:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ բնութագրիչներ ունի քամին:Քամու ամենակարևոր բնութագրիչները արագությունն,ուղությունն և ուժն են։
2. Ի՞նչ սարքով և ինչպե՞ս են որոշում քամու ուղղությունը:Քամու ուղությունը որոշում են Օդերևութաբանական կայաններում տեղադրված հողմացույցների օգնությամբ։
3. Ինչի՞ց է կախված քամու ուժը, ի՞նչ միավորով են չափում:
4. Ի՞նչ սարքով են չափում քամու արագությունը, ո՞րն է չափման միավորը:Քամու արագությունը չափում են բալլերով։
5. Ի՞նչ նպատակներով է օգտագործվում քամու ուժը:Քամու ուժը օգտագործվել է նավարկել առագաստանավերով և կառուցել հողմաղացների նպատակով։

1. Ի՞նչ է մթնոլորտային ճնշումը:Երկրի ձգողական ուժի շնորհիվ մթնոլորտի վերին շերտերը ճնշում են ստորին շերտերի, օդի կշիռով ազդում է այն Երկրի մակերևույթի վրա առաջանում է մթնոլորտային ճնշումը։
2. Ի՞նչ սարքով են չափում մթնոլորտային ճնշումը:Մթնոլորտային ճնշումը չափում են ճնշաչափով։
3. Ինչպե՞ս է փոխվում մթնոլորտային ճնշումն ըստ բարձրության։Մթնոլորտային ճնշումը ըստ բարձրության նոսրանում է ,իսկ ճնշումը ընկնում։
4. Ի՞նչ են ցիկլոնը և անտիցիկլոնը:Երկրագնդի վրա մթնոլորտային ճնշման ցածր և բարձ մարզն անվանում են ցիկլոնը և անտիցիկլոն։
5. Երևանում մթնոլորտային ճնշումը հավասար է 660 մմ բարձրությամբ սնդիկի սյան գործադրած ճնշմանը: Հաշվեք, թե նույն պահին ճնշու­մը որքա՞ն կլինի Սևանա Լճի ափին, եթե այն Երևանից բարձր է մոտ 1 կմ:660 մմ – 1 x 100 մմ = 560մմ

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է մթնոլորտը, ի՞նչ գազերից է կազմված:Մթնոլորտը մեր երկիրը շրջապատող օդային թաղանթն է։ Կազմված է Այս գազերից՝ Թթվածին և Ազոտ։
2. Ինչո՞ւ օդը չի ցրվում-հեռանում Երկրից: Ձգողական ուժի շնորհիվ մթնոլորտը մնում է Երկրի վրա և միասին պտտվում նրա շուրջը:
3. Ո՞րն է մթնոլորտի վերին սահմանը:Մթնոլորտի վերին սահմանը կոչվում է Վերնոլորտ։
4. Ըստ բարձրության՝ ի՞նչ շերտեր են առանձնացնում մթնոլորտում:Վերնոլորտը,Ներքնոլորտը և արտաքին ոլորտը։
5. Ինչո՞ւ է ներքնոլորտը համարվում մթնոլորտի ամենակարևոր շերտը:Ներքնոլորտում են առաջանում ամպերը, անձրևը, ձյունը, կարկուտը, կայծակն ու ամպերը։
6. Ի՞նչ դեր ունի օզոնի շերտը:Վերնոլորտում՝ մոտ 25-30 կմ բարձրությունների սահ­մանում, գտնվում է օզոնային շերտը: Այս շերտը կլանում է Արեգակից եկող, կյանքի համար վտանգավոր ուլտրամա­նուշակագույն ճառագայթները:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է ճահիճը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
   Ճահիճները Երկրի մակերևույթի գերխոնավ տեղամասերն են, որտեղ ամբողջ տարին կա ջրի ավելցուկ, աճում է ճահճային բուսականություն, և կարող է գոյանալ տորֆի շերտ:
   Ճահիճներ. առաջացումը: Ճահիճները կազմում են ցամաքային ջրե­րի մի մասը: Երկրի մակերևույթի որոշ տարածքներում, որտեղ տեղումնե­րից առաջացած ջրերը հոսելու հնարավորություն չունեն, կուտակվում են որևէ գոգավորությունում և, քանի որ գոլորշացումն էլ շատ թույլ է, սկսում են աճել խոնավասեր բույսեր՝ առաջացնելով ճահիճներ:
2. Արդյոք կարո՞ղ են ճահիճներ առաջանալ չորային շրջաններում, ինչո՞ւ:
3. Ճահիճների չորացման ի՞նչ եղանակներ գիտեք:
4. Չորացումը կատարվում է տարբեր եղանակներով: Մի դեպքում փո­րում են ջրանցքներ, որոնցով հեռանում է կուտակված ջրի ավելցուկը: Հենց այս եղանակով են չորացնում Արարատյան դաշտի ճահիճները: Մյուս դեպքում ճահիճների չորացման համար դրանց տարածքում ա­ճեցնում են այնպիսի ծառեր կամ թփեր, որոնք շատ ջուր են կլանում: Այդ տարածքներըը հետագայում օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպա­տակներով:
5. Չորացված ճահճի տարածքից մարդիկ տորֆ են արդյունահանում, որը և վառելիք է, և պարարտանյութ՝ բանջարաբոստանային մշակաբույսե­րի և ծաղիկների մշակման համար:
6. Ճահիճներն ի՞նչ դրական և բացասական նշանակություն ունեն:
   Ճահիճների նշանակությունը: Քանի որ ճահիճները մարդու համար հիմնականում անօգտագործելի տարածքներ են, և այնտեղ բազմանում են հիվանդածին շատ հարուցիչներ, ուստի երկրագնդի որոշ շրջաններում չո­րացվում են: Սակայն ճահիճների չորացումը կարող է խախտել նաև բնութ­յան հավասարակցությունը:

Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է գետը:

Երկրի մակերևույթի վրա թափվող մթնոլորտային տեղումների մի մասը ներծծվում է, մի մասը գոլորշանում, իսկ մնացածը սկսում է հոսել փոքր առվակների տեսքով, որոնք, միանալով իրար, կազմում են գետակներ և գետեր:
Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը:
Երկրի մակերևույթի այն ձգված գոգավորությունը, որի ցածրադիր մասով հոսում է գետը, կոչվում էգետահովիտ, իսկ գետահովտի ամենացածր մասը՝ հուն:
2. Ի՞նչ մասերից է բաղկացած գետային համակարգը:
Գետը բաղկացած գետաբերանից և ակունքից։
3. Գետերի սնման ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:
Անձրևաջրեր, ստորերկրյա ջրեր։
4. Ի՞նչ տարբերություն կա հորդացման և վարարման միջև:

Հորդացումից գետի մակարդակը բարձրանում է։